در کتاب شریف ( شعشه الحسینی) مرحوم شیخ محمد جواد یزدی خراسانی برخی از آداب مستمعین را چنین بیان می دارد؛
1_ همه ی ایشان دراقامه عزا، نیت تقرب به خدا را داشته و قصدشان نیکی به پیغمبر(ص) باشد و مواظب اعمال خودشان باشند.
2_ رفتن به مجلس عزاداری را به کارهای دنیا مقدم بدارد و فرصت حضور در مجلس و محفل مناقب و مصائب را غنیمت شمارد.
3_ در مجالس مناقب و مصائب اهل بیت(ع) با ادب بنشیند و به خاطر آورد، حاضر و ناظر بودن محمد و آل محمد(ص) را زیرا که حضرت
سیدالشهدا(ع) در نزد عرش پروردگار با جد و پدر و مادر و برادر خود نظر می فرماید به سه چیز:
1.به مقتل خود
2.به زائرین خود
3.به گریه کنندگان خود، و همگی برای ایشان طلب آمرزش می کنند.
4_ هر گاه مناقب و فضائل آل محمد(ص) را بشنوند اظهار سرور نموده و هنگامیکه مصائب ایشان را بشنوند اظهار حزن و اندوه نمایند.
5_ هنگامیکه مصائب و مناقب آل محمد(ص) را می شنوند تا آنجا که امکان دارد تصدیق نمایند و از رد نمودن و چون و چرا کردن بر گوینده و
شنونده و نویسنده، بپرهیزد زیرا نشنیدن و ندیدن خبر و به عقل ناقص خود درک نکردن، دلیل کذب نمی شود زیرا که عَدَمُ الوِجدانِ لایَدُلَّ
عَلی عَدَمِ الوُجُودِ.
6_ هر گاه فضیلت یا مصیبتی را بشنود دل خود را درکربلا حاضر نماید و واقغه ی عاشورا را به خاطر آورده گریه کند و منتظر نباشد که ذاکر او را بگریاند.
7_ باید بداند گریه ی برای امام حسین(ع) یاری نمودن به فاطمه زهرا(س) است و آن حضرت او را عوض می دهد.
8_ با اهل مجلس عزاداری همراهی کند در گریه و ندبه و سینه زدن و امثال آن.
چنانچه در (اسرار الشهاده) نقل شده است، وقتی آن شخص هندو را در هندوستان پس از مرگ، به رسم خود سوزاندند، تمام بدن او سوخت و خاکستر شد غیر از سینه ی او که نسوخت، پس از اطرافیان علت را پرسیدند، شخصی گفت: روزی در ایام محرم وارد مجلس عزاداری مسلمانان شدیم و در آن مجلس پس از شنیدن ذکر مصائب حسین(ع) همراه آنان به سر و سینه زدیم.
9_ هر گاه گریه اش نیامد لااقل تباکی را ترک ننماید و سر خود را به زیر اندازد و اظهار حزن و اندوه نماید.
دانی حسین سر دهد از بهر تو تیغ لکن ز آه و ناله کنی بهر او دریغ؟
10_ پوشیدن لباسی که در عرف متدینین صاحبان عزا می پوشند.
11_ ترک زینت کردن در ایام محرم و صفر و سایر ایامی که امامی به شهادت رسیده است، که از امام صادق(ع) روایت شده؛ هیچ زنی از ما
خضاب ننموده و سرمه نکشید و دود از خانه ی بنی هاشم بلند نشد تا اینکه سر نحس ابن زیاد علیه العنه و العذاب را آوردند.
*آداب استماع در مجلس اهل بیت
بسمه تعالی
بهترینِ وعاظِ عالم در کربلا بودند و کربلا مقدس ترین مکان عالم ؛ ولی مستمعین کربلا بدترین مستمعین.
نکند که در بهترین مکان عالم یعنی روضه اهل بیت، حالمان، حال مستمعین کربلا شود و گوشمان، گوش شنود نباشد.
برای برحذر شدن از این خطر باید مؤدب شد به آداب روضه، که مستمع باید برای ادای حق روضه آن را رعایت کند.
_ روضه سه رکن دارد:
بانی، واعظ و مستمع ؛
هرچه این سه رکن از لحاظ کیفی در سطح بالاتری قرار گیرند ، رضایت و عنایت صاحب روضه بیشتر جلب می شود و آن وقت است که روضه به معنای واقعی روضه می شود.
بالا رفتن سطح کیفی مستمع به رعایت کردن آداب مستمع است که ذیلاً اشاره خواهد شد.
_ آداب مستمع دو دسته اند:
آداب ظاهری
آداب باطنی
_ آداب ظاهری:
1. به موقع روضه آمدن
2. از حرکتهای اضافی اجتناب کردن (مانند تکان خوردن های زیاد، مشغول کردن خود با چیزهایی از قبیل موبایل، تسبیح و کتاب و...)
3. صحبت نکردن با مستمعین دیگر
4. متواضعانه نشستن (تکیه ندادن ، روبروی واعظ نشستن ، دوزانو یا چهار زانوی مؤدبانه نشستن و...)
5. نگاه کردن به واعظ و همراهی کردن وی در سخنرانی
_ آداب باطنی:
1. دانستن اهمیت و جایگاه وَعظ
امام علی (ع) فرمودند : اندزها زندگی بخش دلهاست- اندرزها صیقل بخش و جلا دهندة دل هاست- با اندرز هاست که پرده غفلت کنار می رود .
2. با نیت کسب معارف اهل بیت(ع) وارد مجلس شدن.
گاهاً مستمعینی هستند که با نیت استماع مداحی وارد مجلس می شوند که باید بدانند که شور حقیقی حسینی، بدون شعور حسینی، امکان پذیر نیست.
« امام علی (ع) فرمودند : لا عمل لمن لا نیته له : کسی را که نیت(درست) نباشد عمل نباشد »
« امام علی (ع) فرمودند : علی قدر النیته تکون من الله العطیه : دهشِ خداوند به هرکس به اندازه نیت اوست. »
3. استمداد از خداوند متعال و اهل بیت(ع) برای کسب معارف و محبت اهل بیت
« امام علی (ع) فرمودند : إعملوا أنه مَن لَم یعن علی النفسه حتی یکون له منها واعظٌ و زاجرٌ لم یَکُن لَهُ مِن غیرها لازاجرٌ و لاواعظ : بدانید که هرکس (از جانب خداوند) کمک نشود تا واعظ و باز دارنده ای درونی داشته باشد، نهی و اندرز دیگری در او اثر نکند. »
4. گوش سپردن، نه شنیدن
« امام علی(ع) فرمودند : من احسن الاستماع تعجّل الانتفاع : هر که خوب گوش کند، زود بهره مند شود. »
« وَ إن تدعوهم الی الهدی لا یسمعوا و تراهم ینظرون الیک و هم لا ینظرون : اگر آنان را به راست بخواهی، نمی شنوندو می بینی که به تو می نگرند، در حالی که نمی بینند ."اعراف-آیه 198" »
« امام علی(ع) فرمودند : وَتِرَ قلبٌ لَم یکن له اذن واعیه : کَر باد دلی که برای آن گوش شنوایی نباشد. »
« امام باقر(ع) فرمودند: من لم یجعل الله له من نفسه واعظاً فإنِّ مواعظ الناس لن تغنی عنه شیئا :
کسی که خداوند برای او واعظی درونی قرار ندهد، موعظه های مردم هرگز در او سودمند نمی اُفت. »
5. تفکر و تجزیه و تحلیل معارف مطرح شده و تطبیق آن بر خود(حدیث نفس و واعظ درونی)
باید توجه داشت که واعظ حقیقی روضه، اهل بیت(ع) هستند، که متناسب با لیاقت مستمعین، وعظ خود را یا از طریق واعظ به مستمعین می رسانند و یا از طرق دیگر... .
به طور کلی معرفت مستمع نسبت به روضه باید آنقدر بالا باشد که خود را در محضر صاحب روضه یعنی اهل بیت(ع) ببیند. آنوقت است که مطمئناً مؤدب به آداب خواهد شد.
در پایان باید به این اندیشه که (شعور حسینی ، سخنرانی) و (شور حسینی، مداحی و روضه خوانی) است انتقاد کرد
و گفت که روضه خوانی اهل بیت(ع) سراسر موعظه است
